Przeciętny Polak spędza w pracy średnio 1830 godzin rocznie – pod tym względem Polska plasuje się w ścisłej czołówce wśród państw europejskich. Praca jest więc dużą częścią naszego życia i w istotny sposób determinuje naszą codzienność. Jeśli daje satysfakcję i uznanie, może stać się silnym motorem napędowym do działania. Gorzej jednak, gdy o tę motywację i zapał trudno, a miejsce pracy wyzwala jedynie rosnącą niechęć do wykonywanych obowiązków czy współpracowników. Wówczas droga do wypalenia zawodowego jest już krótka. Specjaliści z branży IT, pracujący często pod presją czasu i w poczuciu konieczności ciągłego aktualizowania swojej wiedzy, okazują się na to szczególnie narażeni, co znajduje swoje potwierdzenie w badaniach: w 2022 roku ponad 70% pracowników IT przyznało, że zmaga się z wypaleniem zawodowym.
Skala problemu jest więc ogromna, stanowiąc poważne wyzwanie zwłaszcza dla managerów i liderów. Dlatego o to, jak wesprzeć pracowników i skutecznie zapobiegać wypaleniu zawodowemu w zespole, zapytaliśmy u samego źródła, korzystając z wiedzy doświadczonej mentorki specjalizującej się w tym obszarze – Aleksandry Kunysz. Sprawdź, do jakich wniosków wspólnie doszliśmy!
Wypalenie zawodowe – co to i kogo dotyczy?
Wypalenie zawodowe figuruje w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD) już od 2019 roku, a wraz z dniem 1 stycznia 2022 zostało uznane w Polsce za syndrom zawodowy. Od tamtego czasu sukcesywnie rośnie świadomość o tym problemie wśród firm i pracowników.
Wypalenie zawodowe to postępujący proces objawiający się wyczerpaniem emocjonalnym, poczuciem ciągłego zmęczenia i narastającego napięcia, które często prowadzi do niechęci, rezygnacji, kwestionowania własnych kompetencji, a w końcu całkowitej utraty motywacji i satysfakcji zawodowej.
Choć mogłoby się wydawać, że wypalenie zawodowe to problem dotykający przede wszystkim osób z długim stażem pracy, często zatrudnionych wiele lat w jednym miejscu, rzeczywistość wygląda jednak zgoła inaczej. W praktyce wypalenie może dotknąć każdej osoby aktywnej zawodowo – niezależnie od wieku, płci, zawodu czy stażu pracy. Choroba ta staje się dziś bowiem prawdziwą plagą także wśród młodych osób będących u progu swej kariery. W podobny sposób narażeni są na nią zarówno pracownicy biurowi, osoby wykonujące zawody medyczne, jak i specjaliści z branży IT. To pokazuje wyraźnie, że problemu tego nie należy bagatelizować.
Syndrom wypalenia zawodowego – przyczyny złego samopoczucia pracownika w zespole
Wypalenie zawodowe to choroba, która może mieć wiele źródeł. Często okazuje się konsekwencją przeciążenia pracą, zmęczenia i silnego, przewlekłego stresu wynikającego np. z ciągłej pracy pod presją czasu. Powodem mogą być również problemy w zespole – brak wsparcia ze strony lidera, napięte relacje ze współpracownikami, niejasny podział obowiązków czy konflikt wartości w firmie to aspekty, które mogą nie tylko zrujnować kulturę organizacyjną, ale również stać się czynnikiem wypalenia zawodowego wśród pracowników.
Skutki wypalenia zawodowego u członków zespołu
Wypalenie zawodowe może nieść za sobą poważne skutki, które często oddziałują negatywnie na cały zespół. Wśród nich należy zwrócić uwagę przede wszystkim na:
- spadek motywacji i zaangażowania, co prowadzi do niższej efektywności i jakości wykonywanych zadań;
- zwiększone ryzyko popełnienia błędu;
- problemy zdrowotne (częste bóle głowy, bezsenność, problemy trawienne, obniżona odporność);
- narastające konflikty w zespole, utrudniona komunikacja;
- w skrajnych przypadkach długotrwałe wypalenie może prowadzić do stanów depresyjnych.
Jak rozpoznać wypalenie u pracownika zdalnego?
W dobie wszechobecnej pracy zdalnej rozpoznanie wypalenia u pracowników staje się dodatkowym wyzwaniem dla managerów. Wypalenie to bowiem złożony proces, stan, który narasta stopniowo, co sprawia, że jego pierwsze objawy łatwo zbagatelizować, tłumacząc zwykłym zmęczeniem. Tymczasem częstymi sygnałami alarmującymi, które powinny wzbudzić czujność zarówno pracownika, jak i jego przełożonego, są m.in.:
- uczucie braku energii, emocjonalnego wyczerpania, które może przejawiać się zwiększoną liczbą błędów po stronie specjalisty;
- widoczna zmiana nastawienia do pracy, cyniczne podejście do obowiązków objawiające się brakiem zaangażowania;
- brak motywacji, niechęć do podejmowania własnych inicjatyw czy nowych projektów;
- problemy z koncentracją przekładające się na niższą efektywność.
Czynnik ryzyka wypalenia zawodowego specjalistów IT
Praca w branży IT to marzenie wielu osób. Sektor ten postrzegany jest często z perspektywy wysokich zarobków i szerokich perspektyw rozwoju, co w domyśle wielu powinno budzić jednoznaczne zadowolenie. W rzeczywistości jednak samo wynagrodzenie nie jest w stanie zbudować dobrostanu, a dobrze opłacany programista nie zawsze oznacza jednocześnie spełnionego pracownika.
Wypalenie zawodowe to wbrew pozorom coraz częstszy problem wśród osób pracujących w branży IT. Przyczyny takiego stanu rzeczy łatwiej zrozumieć, analizując specyfikę pracy w tym sektorze. Silny stres związany z terminową realizacją projektów i ciągłą presją na dostarczanie wyników to codzienność, na którą skarży się wielu specjalistów.
Praca w takich warunkach przez dłuższy czas w oczywisty sposób musi prowadzić do zachwiania równowagi między życiem prywatnym a zawodowym, co jest zauważalne szczególnie w przypadku zespołów pracujących zdalnie – a to, jak wiemy, nie stanowi rzadkości w tej branży. Gdy dodatkowo dojdzie do tego niedostateczne wsparcie ze strony przełożonych, nieefektywna komunikacja czy poczucie niedocenienie przez liderów ryzyko wypalenia niepomiernie wzrasta.
Praca zdalna – czy pracownicy remote są głównie narażeni?
Według danych CNBC, aż 69% pracowników zdalnych doświadcza wypalenia zawodowego. Praca w trybie full remote ma wiele zalet, ale ryzyko wypalenia to niewątpliwie jedna z największych wad pracy zdalnej.
Związek pracy zdalnej z wypaleniem zawodowym wynika z kilku czynników. Oprócz wspomnianej wyżej trudności z zachowaniem odpowiedniego work-life balance praca na odległość i brak bezpośredniego kontaktu z zespołem może skutkować także utrudnioną komunikacją, rozluźnieniem relacji, a wreszcie poczuciem izolacji i braku przynależności do organizacji.
Wśród specjalistów pracujących zdalnie coraz częstsze jest również zjawisko tzw. zoom fatigue, czyli przemęczenia i niemożności utrzymania uwagi, będące skutkiem długotrwałego uczestniczenia w wideokonferencjach. Praca z domu wiąże się ponadto z pewną monotonią dnia codziennego, która również może potęgować uczucie wypalenia.
Jak sobie radzić? Sposoby managerów na wypalenie zawodowe IT
Aby skutecznie zapobiegać wypaleniu zawodowemu, niezbędna jest większa świadomość problemu zarówno wśród pracowników, jak i przede wszystkim kierownictwa i liderów. Wymaga to nie tylko zmiany myślenia, ale również wdrożenia odpowiednich rozwiązań wychodzących naprzeciw potrzebom współczesnych pracowników.
Rozważ wynajem biura lub coworkingu
Mimo że praca zdalna jest pożądana przez wiele osób, na dłuższą metę ciągłe przebywanie w domu może być przyczyną wypalenia zawodowego. W takich warunkach łatwo bowiem o zatarcie granicy między życiem prywatnym i zawodowym. Jak podkreśla nasza ekspertka, Aleksandra Kunysz:
Większość z nas nie ma w domu specjalnie wydzielonego biura z ergonomicznym stanowiskiem pracy. Pracując przy kuchennym stole czy biurku w sypialni, gdzie służbowy komputer pozostaje stale w zasięgu ręki, wiele osób dostrzega trudność w jasnym wyznaczaniu godzin pracy, czując pokusę natychmiastowego odczytywania mejli czy wykonywania zleconych zadań, nawet jeśli pojawią się w skrzynce już poza godzinami pracy. Niekiedy może działać to również w drugą stronę, kiedy zadania służbowe zaczynamy przeplatać obowiązkami domowymi, przez co granica między efektywną pracą a przerwą przestaje być widoczna. Bez dobrej organizacji zadań zawodowych i rodzinnych zachowanie balansu będzie niemożliwe.
Oznacza to, że pracownicy zdalni również potrzebują specjalnie wydzielonej przestrzeni, w której mogą skupić się i być produktywnym, wiedząc, że zaczynają i kończą o konkretnych godzinach, po czym mogą wrócić do domu, odciąć się od pracy i zwyczajnie odpocząć. Jeśli firma pracuje na co dzień zdalnie i nie posiada własnego biura, wówczas idealnym rozwiązaniem okazują się biura coworkingowe. W Idea Place zapewniamy usługę wynajmu przestrzeni biurowych, z których można korzystać w elastyczny sposób, dostosowując usługę do indywidualnych potrzeb.
Zorganizuj spotkania zespołu
Wśród pracowników zdalnych częstym zjawiskiem jest również poczucie osamotnienia i wyizolowania, przez co specjaliści nie przejawiają przynależności do firmy, są mniej lojalni czy też czują się pozostawieni samym sobie. Aby temu zapobiec, warto wprowadzić regularne spotkania zespołowe, które są kluczowe dla sprawnej komunikacji i budowania trwałych relacji między pracownikami, co ma przełożenie na ogólną atmosferę w pracy.
Zorganizuj warsztaty i szkolenia dla rozwoju kompetencji miękkich
W branży IT rzadko myśli się o rozwijaniu kompetencji miękkich, co można zauważyć choćby analizując oferty pracy, gdzie lista umiejętności technicznych zdecydowanie przewyższa wymagania w zakresie kompetencji miękkich. Tymczasem osoby o słabo rozwiniętych kompetencjach miękkich, które mają trudności komunikacyjne, pozostają jednocześnie bardziej narażone na wypalenie zawodowe. Bardziej niż inni mogą bowiem odczuwać wyobcowanie czy doświadczać niepotrzebnych konfliktów wynikających z nieporozumień.
To wszystko sprawia, że rolą managerów chcących przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu wśród swojego zespołu powinno być także rozwijanie pracowników poprzez warsztaty i szkolenia z zakresu kompetencji miękkich, takich jak sprawna komunikacja, zarządzanie czasem czy umiejętność radzenia sobie ze stresem.
Zapewniaj regularne przerwy
Badania wskazują, że nie ma możliwości pracować umysłowo w pełnym skupieniu przez 8, a nawet 6 godzin. Jak podkreśla Aleksandra Kunysz – oczekiwanie pracy na 100% swoich możliwości przez długi czas to prosty przepis na wypalenie zawodowe całego zespołu.
Zdarza się, że osoba, która pracuje ponad miarę, jest niezwykle efektywna, a napędzana rezultatami swojej pracy stopniowo zatraca się w niej coraz bardziej, w pewnym momencie odczuwając przeciążenie i zupełny brak sił. To niestety częsty scenariusz w przypadku wypalenia zawodowego, dlatego praca powinna być przeplatana momentami wytchnienia, najlepiej z dala od ekranu komputera.
Odpoczynek nie jest marnowaniem czasu, ale sposobem na naładowanie akumulatora przed kolejnymi wyzwaniami. Wszyscy pracownicy potrzebują regularnych przerw, managerowie również. Podejmowanie wielu trudnych decyzji, nierzadko pod presją czasu, to ciężka praca dla mózgu. Należy ponadto pamiętać o tym, że przykład idzie z góry, a pracownicy obserwują swoich liderów. Warto więc przekazywać dobre wzorce
– dodaje Aleksandra Kunysz, która na co dzień obserwuje te problemy, pracując z managerami IT.
Deleguj zadania i jasno określaj ich cele
Istotnym problemem, jaki może przyczyniać się do wypalenia zawodowego wśród pracowników, jest stawianie wobec nich nierealistycznych oczekiwań. Wygórowane cele czy nieadekwatne wymagania mogą budzić frustrację, brak wiary we własne umiejętności i stopniowo obniżającą się satysfakcję z wykonywanej pracy.
Jest to bolączką szczególnie wśród managerów przejawiających tendencję do brania na siebie zbyt wielu obowiązków jednocześnie. W tym kontekście kluczowa okazuje się umiejętność sprawnego delegowania obowiązków i korzystania ze wsparcia zespołu.
Rozwój osobisty jako sposób na przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu
Brak możliwości rozwoju to kolejna kwestia, która jest często podnoszona przy okazji rozmowy na temat wypalenia zawodowego. Poczucie stania w miejscu, bez szans na rozwijanie własnych kompetencji może być bowiem istotnym czynnikiem powodującym brak satysfakcji z pracy i narastającą niechęć. Zdobywanie nowych umiejętności poprzez uczestnictwo w kursach i szkoleniach stanowi natomiast istotny motywator do działania i sukcesywnego rozwijania swojej kariery.
Jak uniknąć przeciążenia pracą u ekspertów IT?
Duże zapotrzebowanie na usługi IT sprawia, że terminy na wczoraj i ciągła pogoń za deadline’em to przykra codzienność wielu firm. Swoisty kult efektywności idący w parze z wysoką konkurencją i poczuciem permanentnej rywalizacji stanowi zaś poważne zagrożenie dla pracowników, którzy – bez odpowiedniego wsparcia – mogą popaść w marazm, stopniowo się wypalając. Jak tego uniknąć?
Zadbaj o dobrą atmosferę w pracy
Ogólna atmosfera w firmie i relacje między zespołem to czynniki, które mają istotne znaczenie dla efektywności pracowników i poziomu ich zadowolenia z wykonywanej pracy. Pod tym względem rola managera jest trudna do przecenienia – to on bowiem scala zespół, troszcząc się o kulturę organizacyjną i wartości.
Zapewnij dostęp do wsparcia
Coraz więcej nowoczesnych organizacji, które są świadome tego, jak ważny jest well-being pracowników dla ich efektywności, zapewnia im dostęp do psychoterapeuty, organizuje szkolenia z zakresu dbania o zdrowie psychiczne czy wspiera akcje promujące tę tematykę. Z roku na rok rośnie świadomość również wśród pracowników, którzy zwracają coraz większą uwagę na tego rodzaju benefity, doceniając firmy przejawiające w tym obszarze własną inicjatywę. Towarzyszy temu potrzeba budowania zespołów na czele z odpowiednio wyedukowanymi managerami potrafiącymi radzić sobie w sytuacjach stresowych.
Zapewnij pracownikom autonomię
Jednym z filarów wypalenia zawodowego jest stopniowo depersonalizacja. Czym się objawia? Jak wyjaśnia Aleksandra Kunysz:
To dystans emocjonalny do zespołu i mniejsze zaangażowanie w projekt, które może objawiać się cynizmem. Często pytam o to moich klientów, zastanawiając się, co takiego się wydarzyło, że z pełni zaangażowanego i entuzjastycznie nastawionego pracownika ktoś nieoczekiwanie staje się cyniczną marudą. Okazuje się, że zmiana ta bierze się często z braku poczucia wpływu. Jeśli proponowane rozwiązania są stale ignorowane, próby wprowadzenia usprawnień spełzają na niczym, a odpowiedzią na prośby są jedynie obietnice bez pokrycia, łatwo stracić zaangażowanie. Często problem stanowi micromanagment, gdy osoby zatrudnione jako eksperci są jednocześnie pozbawiane autonomii. Wówczas taki pracownik nie wie już, czy jego rola polega na tworzeniu dobrej jakości oprogramowania, czy spełnianiu wymagań przełożonego. Istnieje ryzyko pojawienia się konfliktu wartości. Trwanie w takim stanie przez dłuższy czas będzie powodować stres, nieuchronnie prowadząc w kierunku wypalenia.
Pracownik po wypaleniu zawodowym – jak ułatwić mu powrót do pracy?
Czasami wypalenie zawodowe nasila się tak bardzo, że jedynym rozwiązaniem jest dłuższa przerwa od pracy, w formie urlopu bądź – w poważniejszych sytuacjach – zwolnienia lekarskiego. Celem jest każdorazowo odpoczynek i zapewnienie przestrzeni do spokojnego naładowania baterii.
Jeśli firma ma doświadczenie związane z wypaleniem zawodowym pracownika, warto poświęcić czas na wprowadzenie procedur i świadomej polityki zapobiegania takim sytuacjom w przyszłości. Stworzenie przyjaznego środowiska pracy jest niezbędne również do tego, by pracownik mógł bez obaw wrócić do pracy, wykorzystując odzyskaną energię do skutecznej realizacji nowych wyzwań. W tym kontekście należy zadbać przede wszystkim o odpowiednie przygotowanie liderów i wyposażyć ich w narzędzia niezbędne do tego, by efektywnie zarządzać zespołem i stymulować w nim motywację.
Praca w IT a niezbędne wsparcie liderów
Jako manager jesteś nie tylko liderem, ale również pewnego rodzaju mentorem i istotnym wsparciem dla swojego zespołu. To, w jaki sposób działasz i jak komunikujesz się z pracownikami, wpływa na ich efektywność i samopoczucie w miejscu pracy.
W branży IT zdarza się niekiedy, że zbyt duża koncentracja na kwestiach technicznych przyćmiewa zupełnie umiejętności miękkie i ich znaczenie dla efektywnego zarządzania zespołem. Stąd bierze się problem niedoceniania pracowników (również – a może zwłaszcza – pozafinansowo) czy stawiania im zbyt wysokich lub niejasnych wymagań. Jeśli nie zadbamy odpowiednio o ten obszar, to wszystko może w konsekwencji prowadzić do wypalenia zawodowego.
Ewa Rogoż
Ewa Rogoż to doświadczona prekursorka coworkingu we Wrocławiu i założycielka IdeaPlace – pierwszej profesjonalnej przestrzeni coworkingowej w Dolnym Śląsku. Jej zaangażowanie w rozwój biznesu i wsparcie przedsiębiorców doprowadziły do powstania inspirującej przestrzeni w samym sercu miasta. Ewa tworzy nie tylko przestrzeń coworkingową dla freelancerów, ale także mikrobiura dla kilkuosobowych zespołów, dzięki czemu wspiera różnorodne inicjatywy biznesowe w regionie.
